VAN'IN 2023 VİZYON ÇALIŞMASI TAMAMLANDI

TUTKU MEDYA DAKA Genel Sekreteri Dr. Emin Yaşar Demirci, Van’ın 2023 yılının vizyon çalışmasının hazırlandığını belirtti.

Salih Geçken’in Tutku Radyo’da hazırlayıp sunduğu ‘Farklı Açıdan’ programına konuk olan Demirci, Van’dan beyin sermaye ve kalifiye eleman göçünün olduğunu, bu göçlerin önüne geçilmesi gerektiğini, bu göçlerin durdurulması için  nitelikli yatırımın gerekli olduğunu söyledi.

2015 YÖNETİM KURULU TOPLANTINIZ OLDU?

Kalkınma ajanslarının varlığı kalkınmaya yeni bakış açısı sunmak ve yerelin ihtiyaçlarını dikkate alan  bir kalkınma projesidir. Merkezde yapılan planların bu güne kadar uygulamalarda ortaya çıkan kaynak israfı ve etkinsizlikler yaşanmasıyla 2006 yılında Kalkınma Ajansı denen bir konseptin ve yaklaşımın ortaya çıkmasına yol açtı. Pilot uygulama olarak İzmir ve Çukurova’da kuruldu.  Kasım 2008 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile kurulmasına onay verilen Ajansların ilkiyiz. 2009 yılında teşkilatlanmamızı tamamladık.

Kalkınma Ajansları mali destek programlarıyla anılır hale geldi. Bunda çok büyük sakınca yok. Mali destek programlarına destek vermeye devam edeceğiz. Mali destek programlarımızın dışındaki faaliyetlerimizin daha ön plana çıkmasını istiyoruz. Bilinirliliğimizin tanınırlığımızın yüzde 80-90 nın diğer faaliyetlerimizle, yüzde 10-20’nin mali destek programlarımızla anılmasını istiyoruz. Şu an tam tersi oranda anılıyoruz. DAKA dendiğinde ne kadar para veriyor? Hangi mali destek programı var?  Biz ne kadar destek alabiliriz noktasında yaklaşıyorlar.  Yüzde seksen böyle düşünüyor. Meraklı olan yüzde 10—20 lık kesim DAKA’nın aslında bölgesel gelişim planına odaklanıyor.

2015 yönetim kurulu toplantımızda çalışma programı ve bütçe görüşmelerimiz oldu.  Ana hatlarıyla 2015 çıkacağımız mali destek programı, bütçemizin ne olacağı, hangi bütçeyle hangi mali destek programına destek vereceğimiz konusunda görüşüldü ve karara bağlandı.  Takip gün, hafta ve aylarda bu mali destek programlarımızı belli aralıklarla ilan ederek bilgilendirme toplantılarına başlayacağız.  Yönetim kurulunda 3 tane mali destek programlarına karar verildi.

Biz projelere mali destek veriyoruz.  Proje bazlı çalışıyoruz.  O projeler bağımsız  bir değerlendirme sisteminden geçecektir. Ajans uzmanların tarafından değerlendiren bir sistemimiz yoktur. Alınan her bir proje başlıklarına uygun olarak bağımsız değerlendirici arayışına çıkıyoruz. Bize bağımsız değerlendiriciler başvuruyor. Türkiye’de bu işle uğraşan yaklaşık 10 bin değerlendirici uzman vardır. Her bir ajansın daha önceki değerlendirmelerinden de puanlananlar arasında bir seçim yapıyoruz. İki şeye dikkat ediyoruz.

1--Bölge içinde bağımsız değerlendiricilerden almıyoruz. Bölge içinden değerlendirici almak demek kendi hazırladığı projeyi değerlendirmesine sunma ihtimalini artırır.  

--İnsanlara karşı sempati yada antipati ile yaklaşımdan ötürü projelerin değerlendirilmesinde bu tür duygular işin içine girebilir.

—Birileri proje değerlendiricilerine nüfuz edip bir menfaat ilişkisi içinde projelerin farklı şekilde değerlendirilmesine etki edebilir. Bunun söylentisi dahi bizi rahatsız eder.  Bütün riskleri ve zorlukları göze alarak bölge içinde hatta doğum yeri bölgeden olan  denetçiler dışından almaya çalışıyoruz.

2—Her bir projeyi iki farklı kişi değerlendiriyor. Kimi hangi projeyi değerlendirdiklerini de bilmiyorlar. Birbirlerinden haberleri olmuyor. Bağımsız denetçi bir projeyi değerlendirdiğinde onu değerlendirilip değerlendirilmediğini bilmiyor. Projeye bir puan veriyor. Bunu sistem üzerinden giriyor. İkinci işlem aynı şekilde devam ediyor.  İki değerlendirme arasında 15 puan varsa yada bir değerlendirici 65 puan ve üstü vererek başarılı bulurken başka bir 64 puan altı vererek bu projeyi başarısız olarak değerlendirmişse bu proje üçüncü bir değerlendiriciye yönlendirilir. Üçüncü değerlendiricide üçüncü değerlendirici olduğunu bilmeden  sanki ilk değerlendirici kendisiymiş gibi değerlendirme yapacaktır.

Teknik olarak hibe olsa da biz o parayı emanet ediyoruz. Biz hibeyi yatırımcıya, projesi olana,  fikri olana, kaynak üretmek, değer üretmek, istihdam üretmek, refah üretmek karşılığında emanet ediyoruz. Bize sunulan projede taahhütler var. Bizde o taahhütler karşılığında o parayı emanet olarak veriyoruz. Taahhütler uyulduğu sürece bir sorun yok.  Ama taahhütlere uyulmadığı taktirde biz gereğini yapıyoruz. Zaman zaman mahkemeye varan süreçlerine paydaşlarımızla değişik ortamlarda yaşadık. Kamu kaynaklarının israf edilmesi yada yanlış kullanılması yönünde çok ciddi tedbirlerimiz var.   

2014 YILINDA  SUNULAN PROJELERDEN TAM FAYDA SAĞLANAMABİLDİ Mİ?

2014 yılında sunulan projelerin etkisini2015—2016 yılında görebiliriz. Projelerin uygulanmaya başlanmasıyla birlikte sonuçlar hemen ortaya çıkmıyor.

Van bir çekim ve cazibe merkezi olduğu için 2014 yılında sunulan projeleri aynı zamanda bölgeyi de etkiliyor. Van ile ilgili bütün gelişmeler bölge ile ilgili diğer illerin gelişimine de yön veriyor. Van bu açıdan önemli bir merkezdir.

VAN’IN 2023 YILIN VİZYON ÇALIŞMASI TAMAMLANDI Van 2023 Vizyon çalışması tamamlandı. Burada konulan bir hedef var. Bunun etkilerini önümüzdeki ay ve yıllarda göreceğiz.  Kişi başına düşen 5.500 dolar Gayrı Safi Milli Hasıla payı varken,  2025 yılında 25.000 doları hedefliyoruz.   Böyle bir vizyon ortaya kondu. Van’da 10.000.000 dolar civarı toplam üretim hacmi varken,  2023’teki hedef 73.000.000 dolardır. Bu rakamlara ulaşabilmek için hangi sektörlerde neler ürütebiliriz ona yoğunlaşıyoruz. Biz babadan kalma yöntemlerle, alışık olduğumuz yöntemlerle bu hedefimize ulaşamayız. Öncü sektörler belirlemememiz gerekiyordu. Bütün ilçelerde, il merkezinde bütün paydaşların ortak katılımıyla toplantılar yapıldı. Herkesle görüşüldü. 2023 çe daha kaliteli üretimle nasıl tartışılarak Van’ın 2023 vizyon çalışması tamamlandı.

VAN ÇOK HIZLI GÖÇ VERİYOR Van’ın nüfusu 1 milyon 85 bindir. Türkiye sıralamasında nüfus büyüklüğü olarak 19 sıradayız. Araziye göre iller arasında beşinci büyük il olmamıza rağmen gelir açısında 76 nci sıradayız. 81 il arasında çok iyi bir performans değil.  Van aynı zamanda hem göç alan hem de göç veren bir ildir. 2013 yılında net göç oranı -6 idi.  Bu yıl veriler bunun biraz daha arttığını gösteriyor. Van mevcut doğurganlık oranıyla Türkiye ortalaması olan 1.4 oranında nüfus artışına yakın bir artış olması gerekirken çok hızlı bir şekilde göç verdiğini gösteriyor.

Nüfusun homojenlik oranı diye tanımladığım bir tablom var. Buradan kastım Van’da yaşayan Vanlıların toplam nüfusa oranı. Yada İstanbul’da yaşayan İstanbulluların toplam nüfusa oranı  gibi bir karşılaştırmadır. İstanbul’un homojenlik oranı yüzde 85 civarında, yani İstanbul’da yaşayanların yüzde 85’i İstanbullu değil. Ancak yüzde 15’i ben İstanbulluyum diyor. Van ise bunu tam tersidir. Yüzde 86’sı Van’da doğup büyüdüğünü Vanlı olduğunu söylüyor.  Yüzde 14’dü bir şekilde dışardan gelenlerden oluşuyor.

BU YAPIYLA VAN’IN 2023’ÇE TAŞIYAMAYIZ. Türkiye’nin sosyo ekonomik gelişmişlik sıralamasıyla nüfusun homojenlik sıralamasını yerleştirdiğim vakit neredeyse gelişmişlik ile homojenlik arasında çok ciddi korelasyon ortaya çıkıyor.  Yüzde 85’i heterojen olan yani yüzde 85’i İstanbullu olmayan İstanbul sıralamada birinci sırada yer alırken yada Kocaeli bölgesi yüzde 82—85 arasında oranla yer alırken, yüzde 86’ı homojenlik oranına sahip olan Van gelişmişlik sıralamasında 76 nci sırada yer alıyor. 81 sırada yer alan ilimiz Muş yüzde 93 oranıyla en homojen il olarak karşımıza çıkıyor. Nitelikli nüfusu göç ederken, dışardan nitelikli nüfus almamaya başlıyor.  Hem kültürel anlamda hem faaliyet anlamında hem de nitelik anlamında daha birbirine benzeşik bir yapıya doğru dönüşüyor. Bu şehri geleceği açısından çok kaygı verici bir şeydir. Van’ın hak etmediği bir noktadır. 1 milyon 100 kişilik nüfuslu bir şehri 2023’çe taşıyacak bir yapı değil. Van’ın önünde iki tane gelecek var. Van bu haliyle kalamaz.

YANİ BEYİN VE SERMAYE GÖÇÜ MÜ YAŞANIYOR?

Sadece beyin ve sermaye değil kalifiye elemanda gidiyor. Biz artık iyi bir tesisatçıda bulamayabiliriz. Çünkü iyi bir tesisatçıda daha nitelikli bir şehirde yaşamak için gidiyor. Nitelik açısından da kaybımızı oluyor. Beyin göçü Sadece Üniversitelerde Tekno Park’ta çalışan nüfustan bahsetmiyorum. Sadece sermayeden bahsetmiyorum. Nüfusun diğer niteliklerinden de bahsediyorum. Bu büyüklükteki bir şehir 2023’çe ancak daha büyüyerek taşınır.

YETİŞEN KALİFİYE ELEMANI TUTAMIYORSAK 2023 VİZYONUNA ULAŞMAMIZ MÜMKÜM MÜ?

Karamsar değilim daha çok mutluyum. Sorunu biliyoruz. Van’ı bu haliyle geleceğe taşıyamayacağımızı biliyoruz.  Van’ın pozitif anlamda gelişimini etkiyecek göç alması gerekir. Van’ın nitelikli iş göçü alması için burayı cazibe merkezi haline getirmek gerekir. Nitelikli yatırımları çekmemiz gerekiyor.   Nitelikli yatırımlar gerçekleştirildiği vakit yetişen nitelikli iş gücünü tutacağımız gibi, dışardan gelecek nitelikli iş gücü bizi hayal ettiğimiz yerlere taşıyacaktır. Uygun adımlar ilk üç yılda atıldığı vakit takip edilen 4-5-6 yıllarda rahatlıkla yaşanabilecek ve önümüzdeki 10 yıl içinde önümüze koyduğumuz hedeflerin en az yüzde 60-70’ine ulaşmış olacağız.

BEYİN SERMAYE VE KALİFİYE ELEMAN GÖÇÜNÜ ENGELLEMEK İÇİN İYİ YATIRIM ŞART

Nitelikli yatırım gerekir. 2014 Mali destek programımız vardı.  Türkiye’de ajanslar arasında bir ilki yaptık. Hibe limitini iki milyona çıkardık.  Bir projeye  2 000,000 na kadar hibe verecek duruma getirdik.  Bunun tanıtımını İstanbul’da, Kayseri’de, Konya’da İzmir’de, Bursa’da yaptık. Mali destek programı üzerinde Van’ı tanıttık. Van’ın mali imkanlarını tanıttık. Van yatırımı yapılabilir bir ildir diye gündemlerine ajandalarına girmemiz gerekiyordu. Bunu yaptık. Mali destek programları sonucu olarak buraya ciddi, nitelikli katma değer yapacak yatırımlar geldi. Sonuçlarından memnunuz.  Bunun etkilerini 2015 sonu 2016 yılında görmeye başlayacağız.

TEKNO KENT’İN KURULMASI DAKA’NIN KULLANDIRMAYI DÜŞÜNDÜĞÜ BÜTÇESİNİN DAHA RAHAT KULLANILMASINA KATKI SUNAR MI?

Mutlaka katkı sunar. Buradan çıkacak sermayede nitelikli yatırımlara yönlenebilir. Üniversitede bir TEKNO KENT’in olması, firmaların bir AR-GE merkezi oluşturabilmeleri, Üniversite sanayi işbirliği hem dışarda gelecek sermayeye hem de içerdeki sermayeye yeni imkanlar sunabilir.

HİBE DESTEK PROGRAMLARINI DAHA İYİ KULLANILMASI İÇİN BİRLİKTELİKLER DAHA İYİ SONUÇ VERMEZ Mİ?

2015 yılında çıkacağımız Küçük Ölçekli Alt Yapı Mali destek programı esnek limitlidir. Van ilinde 300. 000 liradan 11 tane projeye de destek verilebilir. Yada Van ilinde  3.375.000 liralık tek bir projeye de destek verilebilir. Paydaşlar kendi aralarında farklı farklı proje geliştirerek kaynakların parçalamak yerine  tek bir fikir üzerinde birleşerek daha güçlü proje oluşturabilirler.  Bu paydaşlar arasında iş birliğini artıracak mali destek programıdır. Tabi rekabeti de artıracak bir programdır. Tabi ben her zaman iş birliğinden yanayım.