Ferit Melen ve Yaşar Kemal'in Van'a yaptığı kötülük

Van'da üniversite yapımı çabalarına çeşitli gerekçelerle karşı duranlardan biri 1970 askeri muhtıra döneminde başbakanlık yapan Ferit Melen, diğer isim ilk kez 1951 yılında Van'a gelen Yaşar Kemal'dir.

Yaşar Kemal, Vanlıların üniversite girişimini ve taleplerini sadece küçümsemez, Van’a ve Vanlıya olmadık iftiralar atar.  Ferit Melen'in Van'a bir üniversite yapılması fikrine karşı çıkışını Van’ın Saray ilçesi Küresini ailesi mensubu Prof.Dr. Mikail Bayram'ın 'Tarihin Kuyumcusu" adlı kitabında görmekteyiz. İki yaklaşımda kırıcı, öteleyici ve küçümseyicidir.

Van'a üniversite açılma fikri ve girişimi Osmanlıya kadar dayanır. Osmanlı Sultanı II. Abdülhamid’in Van'da Darülfünun (üniversite) açma girişimleri Van YYÜ’ün tarihçesinde şu sözlerle yer alır:

"Van'da açılması istenilen darülfünunun (üniversite) inşa masraflarının Evkaf-ı Hümayun Hazinesi'nden karşılanması ve padişahın adıyla anılmasına dair Sadaret'ten Evkaf-ı Hümayun ve Dahiliye Nezareti'ne gönderilen 3 Temmuz 1913 sayılı yazı" da Van'da kurulması istenen Üniversiteye ayrı bir önem verildiği de anlaşılmaktadır.”[1]

Gazi Mustafa Kemal’in de Van’da üniversite kurulması için verdiği talimatlar ve çalışmalar söz konusudur. 1927 yılında başlayan çalışmalar olumlu bir şekilde yürütülmüş, Mustafa Kemal 1937 yılında TBMM’de yaptığı konuşmada Van Gölü kenarında yapılmasın istediği fikrine arzusunu yineler:

“Doğu bölgesi için Van Gölü Sahillerinin en güzel bir yerinde ilkokulu ve nihayet üniversitesi ile modern bir kültür şehri oluşturmak yolunda şimdiden faaliyete geçilmelidir.”

Van'a ilk kez 1951 yılında gelen Yaşar Kemal, babamın köyü kavramını kullanır.  Birilerinin ısrarla Van'lı diye dayattığı Yaşar Kemal, Van'ı babasıyla şu cümleyle tanımlar: 

"Ben, babamın Van Gölü kıyısındaki köyüne 1951 yılında gazeteci olarak gittim ve babamın köyünde, akrabalarım arasında bir ay kaldım." [2]

Van Gölü sahilinde Üniversite yapma fikrini gerçekleşirmek için çalışmalar başlatan Mustafa Kemal’e sunulan  olumlu raporlara rağmen, Yaşar Kemal’in tavrı oldukça hoyrattır.  Yaşar Kemal sadece üniversite fikrine karşı değildir, başta köylüleri olmak üzere çok ağır iftiralar atar, ayrıca şapka takmadıkları için jurnaller.

Kendisine paha biçmekte biraz hoyrat davranmakla eleştirilen Yaşar Kemal, haber için geldiği Van'da Vanlıların üniversite istiğini Cumhuriyet gazetesine bakın nasıl jurnaller;

“Kim demiş Van’a şehir diye? Adı çıkmış Van’ın. Ben şehirdir diyemiyorum. İnadımdan mı? İnanınki değil. Van, şehir değil de ondan. Van, dağınık, koskocaman bir köydür. Yirmi otuz doğu köyünü bir araya getirdiniz, oldu size iste Van”, [3]

Yaşar Kemal, Vanlıların üniversite isteğini küçümseyerek; 

"Şaka bir yana, tutturmuşlar bir Van Üniversitesi…Doğrudur diyelim. Vana bir üniversite gerekir diyelim.  (...) Doğu için bir üniversite şarttır. Doğuda üniversite için en münasip yer de Van’dır. Ama insaflı olalım. Dağ başına üniversite yapılır mı?" [4] der. 

Gazi Mustafa Kemal, dönemin milli eğitim bakanlarına ve bürokratlarına yaptırdığı çalışmalarda olumlu kanaat alan Van’a yönelik Yaşar Kemal’ın tavrı düşmanlıktır.  Birazda hoyratçadır. 

Prof.Dr. Mikail Bayram’ın aktardığı bilgilere göre, Mason olduğu yazılan[5] Ferit Melen’in Van’a yapılmak istenen üniversiteye karşı çıkma fikri affedilmeyecek bir yaklaşımdır. Bayram’ın o bölümde kullandığı cümleler aynen şöyledir:

“Şimdi Van’da senenin birinde toplandılar. Ferid Melen partisinin (CHP) durumunu anlatıyor. Halk da onu takip ediyor. Halil Alpay adında bir zat Ferid Melen’e “Efendim şimdi İstanbul, Ankara’nın dışında da vilayetlere üniversite yapılıyor. ( O sıra, Trabzon’da Karadeniz Teknik Üniversitesi kurulmuş.) Van’da da bir üniversite kurulsun. Bu yönde bir çalışma yürütseniz. Van’a da bir üniversite yapılsın.” diyor.

Ferid Melen ona kızarak; “Ne münasebet, Van’da üniversite, Kürdolara.” der.

Aynen bu tabiri kullandı. “Kürdolara Üniversite yapılır mı?” dedi.  (Devamı daha kötü). [6] Devamını oldukça rahatsız edici olduğu için yazıya eklemedik.

Mikail Bayram, Ferit Melen'in Vanlı olmadığını, babasının Van'ın Saray ilçesinde gümrükte çalıştığını, kendisinin Bursalı olduğu söyler. Yaşar Kemal 'Yaşar Kemal Yaşar Kemal'i anlatıyor' kitabında, Van'ı babasıyla bağlatılandırır.