Ermeni Mağduru Kinyas Kartal ve Bruki Aşireti
.
M.SALİH GEÇKEN
vanradikal@hotmail.com -
Ermeni Mağduru Kinyas Kartal ve Bruki Aşireti
Kinyas Kartal Van siyasi tarihinin önemli şahsiyeterinden biridir. Hakkında belgesel yapılacak olmasını önemsiyor; Kartal'ın hayatını, toplumun ortak acısını yansıttığından değerli buluyorum.
Atalarımı hunharca öldürenlerle, Kinyas Kartal'ın Babası Bedir Beyi ve atalarını öldürenlerin aynı katiller olması; hayatta kalan atalarımın yerleşim alanlarını terk etmek zorunda kalmasıyla, Kinyas Bey'in atalarının topraklarını terk etmek zorunda kalması, yaşanan trajedinin ortak noktalarındandır. Ondan ötürü belgesel çalışmasını değerli buluyorum.
Katkı amacıyla sormam gerekirse, çekilecek belgeselde ki Kinyas Kartal;
1- Tüm gerçekliğiyle tarihi şahsiyet Kinyas Kartal mı olacak?
2- Sosyalistlerin / Kürt milliyetçilerin mutlu olacağı profildeki bir Kinyas Kartal mı olacak?
3 - Liderliği ve mücadelesi üretilen bir aşk hikayesine kurban edilen Kinyas Kartal mı olacak?
Ermenilerin katliam girişimlerinden ötürü Erivan’ı mecburen terk ederek Van'a yerleşen Brukilerin karizmatik lideri Kinyas Kartal'ın yaşadığı trajedi, birçok Vanlının yaşadığı trajediyle benzerdir. Birçok Vanlının anne/baba/kardeşlerini katleden Ermeniler, Kinyas Kartal’ın babası Bedir Beyi ve birçok aşiret üyesini katledince, tarihi göç başlar, Ermeniler İran'da bile rahat bırakmaz. Kartal'ın deyimiyle 'Öldürmek için öldürürler." Zorlu şartlardan ötürü son adres Türkiye (Van) olur. Kinyas Kartal doğduğu, büyüdüğü toprakları terk etmek zorunda kaldığı için yaşadığı bölgeyi terk ederek Van'a gelmiştir. Kinyas Bey yaşadığı acıyı, "Erivan'dan Van'a Anılarım" adlı kitapta, Babası Bedir Bey ve birçok aşiret mensubunun Ermeni Kurşunu ile katledildiğini; aşiretin, Ermeni kıyımından İran'a kaçtığını, Ermenilerin İran'da bile kendilerini yok etmek için saldırdıklarını, saldırılardan korunmak içi Türkiye/Van'a geçmek zorunda kaldıklarını aktarır. Brukilerin yaşadığı bu zulüm ve trajedi her nedense unutturulur.
Kinyas Kartal 1923 yılında Van’a geldiğinde 23 yaşında bir gençtir. Babasını ve bir çok akrabasını katleden Ermenilerin zulmünden kaçan Kartal, umutlarını, hayallerini ve atalarının mezarlarını Erivan’da bırakmıştır. Gözü yaşlı gönlü yaslı 23 yaşındaki Kinyas Kartal'ın yeni adresi Van'a sevdiği ilk eşiyle gelir. Kinyas Beyin Van’a gelişini ilk eşinin hikayesine boğmak ve öne çıkarmak ilk sürgününü, babasının ölümünü, yaşadığı acıyı yakınlarının kıyımına haksızlık olur. Kinyas Kartal her insan gibi sevmiş bir gençtir. Yaşadığı trajedi aşkından daha baskındır. Aşiretin büyüğü lideri olan babası Ermeni kurşunlarıyla hayatını kaybetmiş, Kinyas Bey babasının mezarını bırakmak zorunda kalmıştır.
“Kinyas Kartal, Van’a neden geldi” sorusu, Kartal’ın hayatındaki ilk zorunlu sürgünün, babasının hayatını neden kaybettiğinin de cevabıdır. Van'a neden geldiği bilgisinin yer almadığı belgesel, Kinyas Kartal’ın hayatını tam anlamıyla yansıtmadığından haklı eleştirilerin hedefi olur.
"Lenin ve Troçki'nin desteğiyle Erivan'a yerleşen Ermeniler, Brukiler ve orada yaşayan farklı insanların katilleri olur. Erivan, Brukilerin kanıyla sulanan bir araziye dönüştür.. Ermeniler kıyıma başlayınca Brukiler canını kurtarmak için önce İran'a, Ermeni saldırıları orada da devam edince kendilerini Türkiye'ye atmak zorunda kalır. Babasını Ermeni kurşunuyla kaybeden Kartal'ın Van'a geliş nedeni budur. Kartal'in ilk sürgünü de bundandır.
Kinyas Kartal özelinde binlerce Bruki’nin sürgününü ve trajedisini "ilk eşiyle Türkiye’ye kaçtı" şeklinde magazinleştirmek; Babası Bedir Bey dahil binlerce Bruki'nin ölümü ve sürgünüyle kahrolan ve yaşam alanı daralan Kinyas Bey’e haksızlıktır. Kinyas Bey sevmiştir, sevdiğiyle gelmiştir. Hepsi o kadar. Acılarıyla Türkiye’ye gelişini bir aşk hikayesiyle kapatmak iyi değildir.
Bruki Aşiretine mensup olmayan bir Vanlı olarak hayatını okuduğum Kinyas Kartal'ın bir aşk hikayesine kurban edilmeyecek tarihi bir şahsiyet olduğunu söylemek zorundayım. Türkiye'de birçok kez sürgüne maruz kalan Kartal'ın ilk sürgünü yani Ermeni kıyımından kaçışı, Kartal’ın yaşamındaki en büyük trajedisidir. İlk düğme önemlidir.
Adalet Partisinin iktidarı döneminde Van'a birçok hizmetin geldiği dönemde Kartal Van Milletvekilidir. Onun vekilliği döneminde Van'a birçok hizmet yapılmıştır. Dönemin Van'daki muktedir basını bu hizmetleri kalem oyunlarıyla İktidardan ve İktidarın Van Milletevekili Kartal'dan çalarak, muhalefette olan CHP Milletvekili Mason Ferit Melen'e atfetmişler. Şuan daha net görümektedir ki o dönemin yerel basınının en büyük haksızlık yaptığı kişi Kinyas Kartaldır.
SONUÇ YERİNE: Kinyas Kartal, Yahudi Lenin ve Troçki'ye antipatik yaklaşır, onlardan ve komünistlerden nefret eder. Rusların Türkiye işgalinde askeri okuldadır ve ağlamıştır.
Ermeni saldırılarında hayatını kaybeden Bruki Aşireti Reisi Kinyas Kartal'ın babası Bedir Bey, Kafkasya da Osmanlı Ordusuna aşiretiyle yardım etmiştir. Bedir Bey’in Kazım Karabekir'le ilişkileri oldukça iyidir.
Sınırdan Türkiye'ye girince Rus komutanı diye yakalanan Kinyas Bey, Kazım Karabekir Paşa'nın referansıyla serbest bırakılır. (Kinyas Kartal- Erivan'dan Van'a Hatıralarım)
